Ο πόνος στη ράχη ( ραχιαλγία ) και στην οσφύ ( οσφυαλγία )είναι ίσως οι πιο συχνές αιτίες επίσκεψης σε ορθοπαιδικό ιατρείο. Συνήθως, αφορά τους μεσήλικες και την τρίτη ηλικία και σπανιότερα τα παιδιά, τους εφήβους και τους νέους.
Να διευκρινήσουμε ότι η οσφυαλγία και η ραχιαλγία δεν είναι παθήσεις αλλά συμπτώματα. Για να μπορέσουμε να τις θεραπεύσουμε πρέπει να διαπιστώσουμε τα αίτια που τις προκαλούν και άρα να θέσουμε τη διάγνωση. Η συμπτωματική αντιμετώπιση του πόνου στη μέση και στη ράχη, με απλά παυσίπονα, μπορεί να ανακουφίσει παροδικά αλλά συχνά οδηγεί σε υποτροπή των ενοχλημάτων.
Σε κάθε ηλικία τα αίτια της ραχιαλγίας και οσφυαλγίας διαφοροποιούνται.
Αμφοτερόπλευρη σπονδυλόλυση ( ισθμική ) Ο5 σπονδύλου
Στα παιδιά και στους εφήβους συνηθέστερα διαπιστώνεται χαμηλή οσφυαλγία απότοκος σπονδυλόλυσης ή και σπονδυλολίσθησης συνήθως εξαιτίας έντονων αθλητικών δραστηριοτήτων. Ο μηχανισμός πρόκλησης είναι η εφαρμογή κάθετων φορτίων ή οι επαναλαμβανόμενες κάμψεις – εκτάσεις του κορμού. Σπανιότερα τα κατάγματα των σπονδυλκών σωμάτων, των ακανθωδών και εγκαρσίων αποφύσεων των σπονδύλων καθώς και οι συνδεσμικές κακώσεις είναι αίτια πόνου συνήθως όμως μετά από τραυματισμούς υψηλής ενέργειας ( πχ τροχαία ατυχήματα, πτώση από μεγάλο ύψος ). Να σημειωθεί ότι η σκολίωση ή και η κύφωση σπανιότατα είναι αιτία πόνου στη ράχη ή στην οσφύ διότι οι εκφυλιστικές αλλοιώσεις που προκαλούν με το πέρασμα του χρόνου στο επίπεδο των μεσοσπονδυλίων δίσκων και των σπονδυλικών αρθώσεων δεν έχουν προλάβει να εκδηλωθούν.
Στάδια εξέλιξης δισκοπάθειας
Στους νέους, ιδιαίτερα σε αυτούς που σηκώνουν βάρη είτε γιατί ασκούν χειρωνακτική εργασία ( οικοδόμοι, αγρότες, εργάτες) είτε γιατί αθλούνται έντονα, το συχνότερο αίτιο είναι η δισκοπάθεια ή και η δισκοκήλη με πίεση μιας ή περισσοτέρων νευρικών ριζών.
Στην περίπτωση τη απλής δισκοπάθειας, ο μεσοσπονδύλιος δίσκος έχει χάσει την αρχιτεκτονική του. Δεν συμπεριφέρεται σωστά ως » αποσβεστήρας κραδασμών » και ο ασθενής εκδηλώνει το λεγόμενο δισκογενή πόνο που με τη σειρά του μπορεί να προκαλεί δευτεροπαθώς μυικό σπασμό.
Εκφυλιστική σπονδυλοαρθροπάθεια με σπονδυλολίσθηση Ο4
Στους μεσήλικες η συχνότερη αιτία είναι η εκφυλιστική σπονδυλοαρθροπάθεια συχνότερα στην οσφυική και σπανιότερα στη θωρακική μοίρα της σπονδυλικής στήλης. Η εκφυλιστική σπονδυλοαρθροπάθεια είναι ένα είδος αρθρίτιδας στην σπονδυλική στήλη και συνήθως είναι το αποτέλεσμα της χρόνιας επίδρασης είτε της δισκοπάθειας – δισκοκήλης σε ένα ή περισσότερα επίπεδα ή μιας σκολιωτικής ή κυφωτικής κατάστασης που είχε ξεκινήσει στην παιδική – εφηβική ηλικία και σταδιακά επηρέασε την εμβιομηχανική της σπονδυλικής στήλής. Σπανιότερα κάποιες ρευματοπάθειες όπως η αγκυλοποιητική σπονδυλίτιδα και η ρευματοειδής αρθρίτιδα καθώς και κάποιες φλεγμονώδεις νόσοι του εντέρου προκαλούν πόνους στην θωρακοσφυική μοίρα της σπονδυλικής στήλης και στις ιερολαγόνιες αρθρώσεις.
Οστεοπορωτικό κάταγμα σώματος Θ12 & Ο1 σπονδύλου
Στην τρίτη ηλικία οι συχνότερες αιτίες είναι τα οστεοπορωτικά κατάγματα της σπονδυλικής στήλης ιδίως στις γυναίκες, η εκφυλιστική σπονδυλοαρθροπάθεια που συνοδεύεται συνήθως από στένωση του σπονδυλικού σωλήνα , τα παθολογικά κατάγματα ( νοσήματα του αίματος, μεταστάσεις από κακοήθεια σε προστάτη , πνεύμονα , μαστό )
Μαγνητική τομογραφία οσφυικής μοίρας. Κάταγμα σώματος Ο1 & Ο4
Η διάγνωση τίθεται με την κλινική εξέταση , τον ακτινολογικό έλεγχο και τη μαγνητική ή αξονική τομογραφία της πάσχουσας περιοχής. Δεν είναι απαραίτητο να γίνεταί πάντα μαγνητική ή αξονική τομογραφία. Η τελευταία δε, είναι καλό να αποφεύγεται λόγω έκθεσης σε ακτινοβολία και να χρησιμοποιείται ως διαγνωστικό μέσο μόνο όταν θέλουμε να απεικονίσουμε οστικές δομές ( κατάγματα , σπονδυλόλυση στένωση σπονδυλικού σωλήνα ).
Κυφοπλαστική & σπονδυλοπλαστική στον ίδιο ασθενή. Διεγχειρητική εικόνα
Η θεραπεία πρέπει να είναι αιτιολογική και όχι συμπτωματική. Για παράδειγμα μία δισκοκήλη που ερεθίζει μια νευρική ρίζα μπορεί να αντιμετωπιστεί με αντιφλεγμονώδη και αποιδηματικά φάρμακα για να υποχωρήσει το οίδημα του νεύρου που δέχεται την πίεση. Αντιθέτως όταν μια δισκοκήλη στραγγαλίζει τη ρίζα ενός νεύρου πρέπει έγκαιρα να αποσυμπιέζεται χειρουργικά ( μικροδισκεκτομή ) για να μην προκαλέσει μόνιμα νευρολογικά ελλείμματα. Η σκολίωση και η κύφωση πρέπει από μικρή ηλικία να παρακολουθούνται ούτως ώστε στο τέλος της σκελετικής ωρίμανσης να έχει επιτευχθεί το μέγιστο της διόρθωσης είτε με σειρά ασκήσεων είτε με κηδεμόνα κορμού. Τα κατάγματα της σπονδυλικής στήλης πρέπει να αντιμετωπίζονται με αντιοστεοπορωτικά φάρμακα για να αποφευχθούν νέα κατάγματα και για να μειωθεί η πιθανότητα επιπρόσθετης συμπίεσης των ήδη δημιουργηθέντων. Τα οστεοπορωτικά κατάγματα με μεγάλη παραμόρφωση ( > 50% του ύψους του σπονδύλου ) καθώς και τα παθολογικά κατάγματα πρέπει να αντιμετωπίζονται είτε με χειρουργικές πράξεις ελάχιστης παρεμβατικότητας ( κυφοπλαστική ή σπονδυλοπλαστική) είτε με μεγαλύτερης έκτασης χειρουργικές παρεμβάσεις ( οπίσθια σπονδυλοδεσία ) προκειμένου να αποκαθίσταται η αρχιτεκτονική της σπονδυλικής στήλης.
Η φυσιοθεραπεία έχει σημαντική συμμετοχή στο θεραπευτικό πλάνο τόσο στα πλαίσια της συντηρητικής αντιμετώπισης όσο και στην μετεγχειρητική πορεία. Στοχεύει στο να χαλαρώσει τις μυικές ομάδες των ραχιαίων μυών, να καταπραΰνει την φλεγμονή των σπονδυλικών αρθρώσεων και νευρικών ριζών , να αποκαταστήσει στο μέτρο του δυνατού το έλλειμμα στο εύρος κίνησης της σπονδυλικής στήλης και να ενδυναμώσει με ηλεκτρικές διεγέρσεις τους ατροφικούς μυς.